Red Kangaroo’s Review of Books

Tα πράγματα μπορούν πάντα να γίνουν χειρότερα -Pedro Mairal : Η χρονιά της ερήμου (εκδ. ΠΟΛΙΣ)

Ήταν σίγουρα αναγνωστικός πειρασμός, στις ημέρες που ζούμε, όταν μετά από σύσταση φίλης, έπιασα στα χέρια μου το μυθιστόρημα του Pedro Mairal Η χρονιά της ερήμου. Ένα βιβλίο προερχόμενο από την Αργεντινή, χαρακτηρισμένο ήδη από το οπισθόφυλλό του «πολιτική αλληγορία για την τρομακτική κρίση».
Παρότι ο ζοφερός εν γένει χαρακτήρας δεν ενδείκνυται σύμφωνα με ορισμένους για «καλοκαιρινό» ανάγνωσμα (αλλά ποιος εν τέλει τα αποφασίζει αυτά;), οφείλω να πω ότι ο νοτιοαμερικάνος συγγραφέας δεν διέψευσε τις προσδοκίες μου.
Μια ιστορία που ξεκινάει από τις ασήμαντες καθημερινές επιπτώσεις μιας κρίσης χωρίς όνομα, που χτυπάει όλους ανεξαιρέτως και ιδιαίτερα τους κατοίκους του Μπουένος Άιρες. Μια ιστορία που εξελίσσεται με σταθερά βήματα προς την ολική καταστροφή. Μια ιστορία που χτίζεται στις λεπτομέρειες (τα ΜΜΕ που σταματούν να εκπέμπουν, η οικονομία που αλλάζει πρόσωπο μέσα από τις αλλεπάλληλες υποβαθμίσεις του νομίσματος, οι δουλειές που παύουν να υπάρχουν, η κατοικία που δεν είναι δεδομένη αλλά ζητούμενη), μια ιστορία που οδεύει προς την κορύφωση χωρίς μεγαλοστομίες και διακηρύξεις.
Η ηρωΐδα, η Μαρία γραμματέας σε εταιρεία επενδύσεων, βλέπει καθημερινά τη ζωή της να αλλάζει, να εκπίπτει βήμα βήμα, καθώς η καταστροφή αγκαλιάζει τα πάντα. Το ευρηματικό –αλλά και ανησυχητικό- είναι ότι αυτό γίνεται με απόλυτα αληθοφανή και πειστικό τρόπο. Αναγκαστικές συγκατοικήσεις, κατάρρευση της εκχρηματισμένης οικονομίας, αιματοκύλισμα στις διαδηλώσεις, απομόνωση στα μπλοκ των πολυκατοικιών, ξεχαρβάλωμα των συστημάτων υγείας και πρόνοιας, εξωτερικές επεμβάσεις, φυγή στην ύπαιθρο μιας πρωτοφανούς αγριότητας… όλα αυτά μοιάζουν φυσικές συνέπειες, αποτελέσματα της κρίσης που διαβρώνει τα πάντα –έτσι όπως αλληγορικά διαβρώνει και τα κτίρια που καταρρέουν. Από τη μια σελίδα στην άλλη διαπιστώνεις ότι τα πράγματα μπορούν πάντα να γίνουν χειρότερα και ζώντας μέσα στο σύμπαν του βιβλίου είναι εύκολο να καταλάβεις γιατί.
Οδεύοντας προς την κορύφωση, με την πλήρη εξαφάνιση αυτού που λέμε αστικός πολιτισμός –την εξαφάνιση των πόλεων πρακτικά-, ακόμα κι οι σχεδόν σουρεαλιστικές, ή βγαλμένες από πίνακες του Ιερώνυμου Μπος, αναφορές δεν ξενίζουν, δεν σοκάρουν. Στέκονται στιβαρά στο έδαφος που έχει καλλιεργήσει ο συγγραφέας, η Πτώση είναι τρομαχτική επειδή ακριβώς μοιάζει πιθανή και ερμηνεύσιμη!
Δεν ξέρω αν ο Mairal εγγράφεται στη μεγάλη παράδοση του μαγικού ρεαλισμού της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας. Είναι βέβαιο ότι αντλεί γόνιμα από την παράδοση αυτή. Αλλά είναι και κάτι ακόμα: οι συνθήκες της ζωής μας, έστω και υπαινικτικά, μας έχουν προϊδεάσει για ανάλογες εξελίξεις. Το υπέδαφος όπου τα φαινόμενα καταστροφής θα ανθήσουν είναι υπαρκτό, δεν είναι μυθοπλαστικό εύρημα.
Γι’ αυτό και η «Η χρονιά της ερήμου», είναι βιβλίο αληθινό τελικά, γοητευτικό, ίσως και ανησυχητικό.